I. Sóng biển
– Khái niệm: Sóng biển là hình thức dao động của nước biển theo chiều thẳng đứng, nhưng lại cho người ta có cảm giác là nước biển chuyển động theo chiều ngang từ ngoài khơi xô vào bờ.
– Nguyên nhân: Chủ yếu do gió, gió càng mạnh, sóng càng to. Ngoài ra còn do tác động của động đất, núi lửa phun ngầm, bão,…
+ Sóng bạc đầu: Những giọt nước biển chuyển động lên cao khi rơi xuống va đập vào nhau, vỡ tung tóe tạo thành bọt trắng.
+ Sóng thần: Là sóng thường có chiều cao 20- 40m, truyền theo chiều ngang với tốc độ 400 – 800km/h.
. Nguyên nhân: do động đất, núi lửa phun ngầm dưới đáy biển, bão.
. Tác hại:có sức tàn phá khủng khiếp.

 

II. Thủy triều
– Khái niệm:Thủy triều là hiện tượng dao động thường xuyên, có chu kỳ của các khối nước trong các biển và đại dương.

Hinh 16.1. Chu kì tuần trăng

– Nguyên nhân: Được hình thành chủ yếu do sức hút của Mặt Trăng và Mặt Trời.
– Đặc điểm:
+ Khi Mặt Trăng, Trái Đất, Mặt Trời nằm thẳng hàng (lực hút kết hợp) =>thủy triều Lớn nhất (triều cường, ngày 1 và 15: không trăng, trăng tròn).

Hinh 16.2. Vị trí của Mặt Trăng so với Trái Đất và Mặt Trời vào các ngày Triều Cường

+ Khi Mặt Trăng, Trái Đất, Mặt Trời ở vị trí vuông góc (lực hút đối nghịch) =>thủy triều Nhỏ nhất (triều kém, ngày 8 và 23: trăng khuyết).

Hinh 16.3. Vị trí của Mặt Trăng so với Trái Đất và Mặt Trời vào các ngày Triều Kém

 

III. Dòng biển
– Khái niệm: Là hiện tượng chuyển động của lớp nước biển trên mặt tạo thành các dòng chảy trong các biển và đại dương.
– Phân loại: dòng nóng, lạnh.
– Phân bố:

Hinh 16.4. Các dòng biển trên thế giới

+ Dòng biển nóng: Thường phát sinh ở hai bên đường xích đạo chảy theo hướng tây, gặp lục địa chuyển hướng chảy về cực.
+ Dòng biển lạnh: Xuất phát từ vĩ tuyến 30 – 40o gần bờ đông các đại dương chảy về xích đạo.
– Dòng biển nóng, lạnh hợp lại thành vòng hoàn lưu ở mỗi bán cầu. Ở vĩ độ thấp hướng chảy của các vòng hoàn lưu Bắc Bán Cầu cùng chiều kim đồng hồ, Nam Bán Cầu ngược chiều.
– Ở Bắc Bán Cầu có dòng biển lạnh xuất phát từ cực men theo bờ Tây các đại dương chảy về xích đạo.
– Các dòng biển nóng, lạnh đối xứng nhau qua bờ đại dương.
– Vùng có gió mùa, dòng biển đổi chiều theo mùa.

 

TRẢ LỜI CÂU HỎI LIÊN QUAN

? (trang 60 SGK Địa lý 10) Dựa vào hình 16.1 (trang 59 SGK Địa lý 10) và hình 16.2 (trang 60 SGK Địa lý 10), hãy cho biết vào các ngày có dao động thuỷ triều lớn nhất, ở Trái Đất sẽ thấy Mặt Trăng như thế nào?
Một trong hai trường hợp là:
– Không trăng.
– Trăng tròn.

? (trang 60 SGK Địa lý 10) Dựa vào hình 16.3 (trang 60 SGK Địa lý 10), cho biết vào các ngày có dao động thủy triều nhỏ nhất, ở Trái Đất sẽ thấy Mặt Trăng như thế nào?
Trăng khuyết.

? (trang 61 SGK Địa lý 10) Dựa vào hình 16.4 (trang 61 SGK Địa lý 10), hãy chứng minh rằng có sự đối xứng nhau của các dòng biển nóng và lạnh ở bờ Đông và bờ Tây của các đại dương?
Ví dụ ở Bắc Đại Tây Dương
+ Khoảng 30°B bờ Đông Đại Tây Dương có dòng hiển lạnh, bờ Tây của Đại Tây Dương có dòng biển nóng.
+ Khoảng 60°B ở bờ Đông Đại Tây Dương có dòng biển nóng, bờ Tây của Đại Tây Dương có dòng biển lạnh.

? (trang 62 SGK Địa lý 10) Hãy cho biết nguyên nhân tạo thành sóng biển, sóng thần. Kể một số tác hại của sóng thần mà em biết.
– Nguyên nhân tạo nên sóng là gió; gió càng mạnh, sóng càng to
– Sóng thần chủ yếu do động đất gây ra, ngoài ra còn do núi lửa phun ngầm dưới đáy biển hoặc bão.
– Tác hại của sóng thần: tàn phá nhà cửa, cây cối, công trình xây dựng…

? (trang 62 SGK Địa lý 10) Dựa vào các hình 16.1 (trang 59 SGK Địa lý 10). 16.2, 16.3 (trang 60 SGK Địa lý 10), hãy nhận xét vị trí của Mặt Trăng so với Trái Đất và Mặt Trời ở các ngày triều cường như thế nào ? Vị trí của Mặt Trăng so với Trái Đất và Mặt Trời ở các ngày triều kém như thế nào?
– Vị trí của Mặt Trăng so với Trái Đất và Mặt Trời ở các ngày triều cường Mặt Trăng nằm thẳng hàng với Mặt Trời và Trái Đất.
– Vị trí của Mặt Trăng so với Trái Đất và Mặt Trời ở các ngày triều kém: Mặt Trăng nằm vuông góc với Trái Đất và Mặt Trời.

? (trang 62 SGK Địa lý 10) Dựa vào hình 16.4 (trang 61 SGK Địa lý 10) và kiến thức đã học, hãy cho biết:
– Ở vùng chí tuyến, bờ nào của lục địa có khí hậu ấm, mưa nhiều, bờ nào của lục địa có khí hậu khô ? Tại sao ?
– Ờ vùng ôn đới bờ đại dương nào có khí hậu lạnh, ít mưa, bờ lục địa nào có khí hậu ấm áp, mưa nhiều ?
– Ở vùng chí tuyến, bờ đông của lục địa có khí hậu ẩm mưa nhiều, do ảnh hưởng của dòng biển nóng, bờ Tây của lục đại có khí hậu khô, do ảnh hưởng của dòng biển lạnh.
– Ở vùng ôn đới, bờ tây đại dương có khí hậu lạnh, ít mưa; bờ tây lục địa có khí hậu ấm áp, mưa nhiều.