I. Sinh quyển
– Sinh quyển là một quyển của Trái Đất, trong đó có toàn bộ sinh vật sinh sống.
– Phạm vi của sinh quyển:
+ Giới hạn phía trên : Là nơi tiếp giáp tầng ô dôn của khí quyển (đến 22 km).
+ Giới hạn phía dưới : Xuống tận đáy đại dương (sâu nhất >11 km), ở lục địa xuống tới đáy của lớp vỏ phong hóa.
Tuy nhiên, sinh vật không phân bố đồng đều trong toàn bộ chiều dầy của sinh quyển, mà chỉ tập trung vào nơi có thảm thực vật mọc, dầy khoảng vài chục mét ở phía trên và phía dưới bề mặt đất.
Tóm lại : Giới hạn của sinh quyển bao gồm toàn bộ thuỷ quyển, phần thấp của khí quyển, lớp phủ thổ nhưỡng và lớp vỏ phong hoá.

 

II. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố của sinh vật
1. Khí hậu
– Nhiệt độ: Mỗi loài thích nghi với một giới hạn nhiệt nhất định. Nhiệt độ thích hợp, sinh vật phát triển nhanh, thuận lợi. Ví dụ : Loài ưa nhiệt thường phân bố ở nhiệt đới, xích đạo; những loài chịu lạnh lại chỉ phân bố ở các vĩ độ cao và các vùng núi cao.
– Nước và độ ẩm không khí: là môi trường thuận lợi, sinh vật phát triển mạnh. Ví dụ : Những nơi có điều kiện nhiệt, ẩm và nước thuận lợi như các vùng xích đạo, nhiệt đới ẩm, ôn đới ấm và ẩm là những môi trường tốt để sinh vật phát triển. Trái lại, ở hoang mạc do khô hạn nên ít loài sinh vật có thể sinh sống ở đây.
– Ánh sáng: quyết định quá trình quang hợp của cây xanh. Cây ưa sáng phát triển tốt ở nơi có đầy đủ ánh sáng, những cây chịu bóng thường sống trong bóng râm.

2. Đất
Các đặc tính lí, hóa, độ phì ảnh hưởng đến sự phát triển, phân bố của thực vật.
Ví dụ: Đất ngập mặn có rừng ngập mặn; đất fe ra lit đỏ vàng có rừng xích đạo, cây lá rộng; đất chua phèn có cây tràm, cây lác…

3. Địa hình
Độ cao, hướng sườn ảnh hưởng đến phân bố và phát triển:
+ Lên cao nhiệt độ thay đổi, độ ẩm thay đổi, thực vật phân bố thành vành đai khác nhau.
+ Hướng sườn có ánh sáng khác nhau, thực vật phân bố khác nhau

Hinh 18. Các vành đai thực vật theo độ cao ở núi An-pơ (châu Âu)

4. Sinh vật
Thức ăn: Quyết định sự phát triển và phân bố của động vật. Động vật có quan hệ với thực vật về nơi cư trú và nguồn thức ăn.
– Nhiều loài động vật ăn thực vật lại là ức ăn của động vật ăn thịt, các loài động vật ăn thực vật và động vật ăn thịt phải cùng sống trong một môi trường sinh thái nhất định.
– Nơi nào thực vật phong phú thì động vật cũng phong phú và ngược lại.

5. Con người
Có thể mở rộng hay thu hẹp sự phân bố của sinh vật.
Ví dụ :
+ Tích cực : Con người đã đưa các loại cây trồng như cam, chanh, trẩu, mía, từ châu Á và châu Âu…sang trồng ở Nam Mĩ và châu Phi. Ngược lại, các loài khoai tây, thuốc lá, cao su…lại được chuyển từ châu Mĩ sang trồng ở châu ở châu Á, châu Phi. Từ châu Âu con người đưa các loài bò, cừu, thỏ…sang nuôi ở Ôxtraylia và Niu Dilan. Con người trồng rừng đã làm tăng diện tích rừng trên toàn thế giới…
+ Hạn chế : Cuộc “Cách mạng xanh” đã làm một số giống cây trồng của địa phương bị tuyệt chủng. Con người đã làm thu hẹp diện tích rừng tự nhiên, làm mất nơi sinh sống và làm tuyệt chủng nhiều loài động thực vật hoang dã…

 

TRẢ LỜI CÂU HỎI LIÊN QUAN

? (trang 67 SGK Địa lý 10) Quan sát hình 18 (trang 67 SGK Địa lý 10): Nhiệt độ giảm và lượng mưa thay đổi theo độ cao đã tạo nên các vành đai thực vật nào ở núi Ki-Ii-man-gia-rô?
Các vành đai thực vật ở núi Ki-li-man-gia-rô từ thấp lên cao lần lượt là:
+ Rừng hỗn hợp
+ Rừng lá kim
+ Cỏ và cây bụi
+ Đồng cỏ núi cao.

? (trang 68 SGK Địa lý 10) Hãy tìm một số ví dụ chứng tỏ thực vật ảnh hưởng tới sự phân bố động vật.
– Thỏ là động vật ăn cỏ, nhưng thỏ lại là con mồi của động vật ăn thịt (chó sói, hổ, háo…).
– Vì vậy, các loài động vật ăn cỏ và ăn thịt cùng sống với nhau trong một môi trường thực vật nhất định và sự phân bố thực vật có ảnh hưởng tới sự phân bố động vật.

? (trang 68 SGK Địa lý 10) Sinh quyển là gì ? Sinh vật có phân bổ đều trong toàn bộ chiều dầy của sinh quyển?
– Sinh quyển là một quyển của Trái đất, trong đó có toàn bộ sinh vật sinh sống.
– Sinh vật không phân bố đều trong toàn bộ chiều dày của sinh quyển. Vì sinh vật chỉ phân bố tập trung vào nơi có thực vật mọc.

? (trang 68 SGK Địa lý 10) Các nhân tố tự nhiên ảnh hưởng như thế nào tới sự phát triển và phân bố của sinh vật ?
– Khí hậu: ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển và phân bố sinh vật chủ yếu thông qua nhiệt độ, nước, độ ẩm không khí và ánh sáng.
– Đất: Các đặc tính lí, hoá và độ phì của đất ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố của thực vật.
– ĐỊa hình: Độ cao và hướng sườn ảnh hưởng tới phân bố thực vật ở vùng núi.
– Sinh vật: Thức ăn là nhân tố sinh học quyết định đối với sự phát triển và phân bố của động vật. Động vật có quan hệ với thực vật về nơi cư trú và nguồn thức ăn. Do đó, thực vật có ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố động vật.

? (trang 68 SGK Địa lý 10) Hãy tìm những nguyên nhân có thể dẫn đến sự tuyệt chủng của một số loài sinh vật ở địa phương của em.
Những nguyên nhân có thể dẫn đến sự tuyệt chủng của một số loài sinh vật ở địa phương: săn bắn quá nhiều chim, thú rừng,…; khai thác thuỷ hải sản quá mức, sử dụng phương tiện khai thác có tính huỷ diệt (xung điện, chất nổ, thuốc cá, thuốc trừ sâu…); đốt rừng, khai thác rừng bừa bãi.